کد مطلب:29097 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:15

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

تفاوت رسالت نبوت - امامت در چيست؟

در نظر برخي مانند فخر رازي و شيخ محمد عبده مقام امامت همان مقام نبوت بوده و فرقي بين آن دو نيست. در مقابل عده كثيري معتقد به تفاوت ميان آن دو بوده و بر اساس آيه 124 سوره بقره: {A{/Bإِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً{w9-12w}{I2:124I}/}A}، به برتر بودنت مقام امامت از مقام نبوت حكم كرده اند. از آن جمله: علامه طباطبايي، شيخ طوسي، طبرسي و ديگران. زيرا از نظر اينها به لحاظ تاريخي، مقام امامت آن وقت به حضرت ابراهيم اعطا گرديد كه ايشان در آن زمان مقام نبوت را داشتند. اين مطلب به ويژه با توجه به لحن آيه كه امامت را مبتني بر امتحانات و آزمايشات سخت در دوران نبوت حضرت ابراهيم مبتني كرده است به خوبي فهميده مي شود. آيه در مقام اعطاي نشان و درجه عالي تري است كه با درجات پيشين تفاوت ماهوي و حقيقي را داراست. و اگر جز اين باشد لغويت در حكم تازه لازم مي آيد. بنابراين مقام امامت مقامي است كه در رتبه بالاتري از مقام نبوت قرار گرفته است. حالا تفاوت ميان اين دو و اينكه آن رتبه بالاتر چيست؟ نظريات ذيل را در ميان علماء مي توان مشاهده كرد: 1- بعضي گفته اند: تنها فرق امام با نبي در اين است كه به نبي وحي مي شود اما بر امام وحي صورت نمي گيرد. به نظر مي رسد اين فرق درست نباشد زيرا علي القاعده بايستي درجه بالاتر ويژگيهاي درجه پايين تر را در خود حفظ كند نه اينكه تنزل بكند. 2- در نظر برخي، از جمله علامه طباطبايي، نبي تنها داراي هدايت تشريعي و به اصطلاح ارائه كننده طريق است. اما امام افزون بر آن، داراي هدايت تكويني هم هست. يعني امام از نظر تأثير باطني و نفوذ روحاني كه اثر وجوديش در قلب انسان مي تابد او را هدايت مي كند. و لذا مقام امامت يكنوع ولايت بر اعمال مردم است از نظر باطن، كه توأم با هدايت مي باشد. {V(ترجمه تفسير الميزان، ج 1، ص 372 تا ص 382)V}. 3- برخي هم چون استاد مطهري(ره) گفته اند: فرق نبوت و امامت در اين است كه نبوت راهنمايي، ابلاغ و اخبار است. ولي امامت، رهبري يعني علاوه بر رهبري اجتماعي، رهبري معنوي به سوي خدا هم هست. {V(مطهري، مرتضي، مجموعه آثار، ج 3، ص 318)V}. 4- برخي ديگر مانند استاد سبحاني معتقدند: نبي تنها مأمور به ابلاغ رسالت و دادن نويدها و بيم ها به مردم است اما امام علاوه بر آن پيشوايي است كه شخصاً داراي سمَت امر و نهي و تكليف و دستورات است. و جامعه بشري را با مديريت صحيح به حد كمال رساند. {V(سبحاني، جعفر، منشور جاويد، انتشارات توحيد، ج 5، ص 252) V} {Tفرق بين رسول و نبي چيست؟ T} ما معمولاً براي معادل عربي رسول در زبان فارسي لفظ پيغمبر، پيامبر و پيمبر به كار مي بريم ولي لفظي كه مترادف با نبي باشد نداريم و به ناچار لفظ پيامبر كه هم معني رسول است را به كار مي بريم و حال آنكه قرآن دو تعبير به كار مي برد يكي رسول و ديگري نبي، اين گونه استعمال موجب شده ميان انديشمندان مسلمان بحث شود كه آيا رسول و نبي با هم تفاوت دارند يا نه و اگر تفاوت ندارند پس علت استعمال دو لفظ نبي و رسول در قرآن خصوصاً در احاديث چيست؟ اين استعمال مي تواند سبب جعل دو اصطلاح متفاوت از هم باشد يا نه؟ براي روشن شدن بحث نكاتي را متذكر مي شويم: نخست اينكه اين دو از نظر مفهوم تفاوتي آن چناني ندارند زيرا واژه نبي يا به معناي فرد داراي خبر مهم است و يا به معناي فرد داراي مقام بلند، و واژه رسول هم يا به معناي فرد داراي پيام است يا به معناي واسطه در انجام كار پس از جهت مفهوم هيچكدام اعم يا اخص از ديگري نيستند. ثانياً، از اختلاف موارد استعمال لفظ نبي و رسول در قرآن خصوصاً با توجه به روايات شريفه راجع به انبيا و رسل مي توان فهميد كه نبي از نظر مصداق اعم از رسول است يعني همه فرستادگان خدا نبي بوده اند ولي رسول نبوده اند همين اختلاف در كاربرد سبب شده است كه علما نبي را غير از رسول از نظر اصطلاح بدانند. ثالثاً در ميان علما در بيان وجه تمايز ميان دو اصطلاح نبي و رسول تفاوت هايي ديده مي شود كه در ذيل به آنها اشاره مي گردد: 1- به نظر علامه طباطبايي نبي آن كسي است كه خواب مي بيند و در خواب به او وحي مي شود و لي رسول آن كسي است كه ملك وحي بر او نازل مي شود و او ملك را مي بيند و با او سخن مي گويد. علامه اين نظر را اولاً از آيه 95 سوره انعام مستفاد مي داند {A{/Bقُلْ لَوْ كانَ فِي اَلْأَرْضِ مَلائِكَةٌ يَمْشُونَ مُطْمَئِنِّينَ لَنَزَّلْنا عَلَيْهِمْ مِنَ اَلسَّماءِ مَلَكاً رَسُولاً{w1-14w}{I17:95I}/}A}) يعني بگو اگر ملائكه در زمين مثل شما آرام آرام راه بروند ما از آسمان ملكي به عنوان رسول بر آنان نازل مي كرديم. و ثانياً از حديث ذيل استفاده مي كند: در كافي از امام صادق(ع) نقل شده است كه: خداوند عزوجل ابراهيم را بنده خود قرار داد قبل از آنكه او را پيغمبر كند و او را پيغمبر خود قرار داد پيش از آنكه رسول خود كند (دقت كنيد) و او را رسول خود قرار داد پيش از آنكه خليل خود قرار دهد...{V(نك: ترجمه الميزان، ج 1، ص 382 و ج 14، ص 582)V}. 2- به نظر برخي مانند استاد مصباح نبي به هر فرستاده و پيكي گفته مي شود ولي رسول بر پيك مخصوص اطلاق مي شود. ايشان اين تفاوت را از نگرش به موارد متفاوت استعمال نبي و رسول در قرآن و حديثي كه دارد 313 نفر از انبيا فقط داراي رسالت خاصي بوده اند، استفاده مي نمايند. {V(محمد تقي مصباح، راهنماشناسي، ج 2، ص 16-13) V} فرقهاي ذيل هم ميان نبي و رسول گفته شده كه توسط علما به چالش و نقد كشيده شده اند. الف - رسول كسي است كه مبعوث به شرع جديدي شده باشد و نبي اعم از او كسي است كه شرع سابق را تبليغ كند. ب - رسول كسي است كه داراي كتاب باشد و نبي آن كسي است كه كتاب نداشته باشد. ج - رسول كسي است كه داراي كتاب باشد ولي في الجمله نسخ شده باشد و نبي كسي است كه چنين نباشد. د - رسول كسي است كه به او وحي مي شود و مأمور به ابلاغ هم باشد ولكن نبي كسي است كه از طرف خدا به او وحي شده خواه مأمور رساندن محتواي وحي به مردم باشد يا نباشد.